کاساوا


(Manihot esculenta)

2n=36

گیاهی است درختچه ای و چند ساله،ازخانواده فرفیون ، که بصورت گیاه یکساله نیز در مزارع کشت می شود. برگهای کاساوا بزرگ،پنجه ای ومعمولاً دارای 5 انشعاب است . بعضی از ریشه های آن متورم وطویل شده ودر واقع همین ریشه ها منبع غنی نشاسته وکربوهیدرات هستند. برگ ، ریشه و سایر اندام ها ، حاوی مادة سمی گلوکوزید سیانوژیک هستند که با خیساندن ویا حرارت دادن بی اثر می شوند. برگها به دلیل پروتئین زیادی که دارند،شبیه اسفناج پخته شده ومصرف می شوند. ریشه ها نیز پس از پوست گیری آب پز یا سرخ می شوند.(مصرف خام آنها به هیچ وجه توصیه نمی شود.)

کاساوا اصلی ترین منبع کربوهیدرات ارزان، برای مردم مناطق حاره ای مرطوب است. بزرگترین تولید کننده کاساوا برزیل و بعد از آن تایلند، نیجریه،اندونزی وبرخی از کشورهای دیگر می باشند.برای تولید محصول حداقل نیاز به 8 ماه هوای گرم می باشد. در شرایط نامطلوب مثل هوای سرد یا خشک،تولید محصول 18 ماه و یا بیشتر طول می کشد . در مکان هایی که به هیچ وجه یخ بندان وجود ندارد کاشته می شود. خاک باید زهکشی مناسب داشته باشد.خاک های سنگین و رسی مانع گسترش ریشه و حجیم شدن غده ها می شود. محدوده وسیعی از ph خاک (8-4) را تحمل می کند.

تکثیر کاساوا به روش غیر جنسی صورت می گیرد . بدین صورت که قلمه هایی از ساقه به طول cm 30 -7 با 5 گره تهیه می کنند. آن را تا نیمه و به صورت عمود در خاک فرو می برند. باید توجه داشت قلمه ها وارونه در خاک قرار نگیرد و قسمت بالایی آن در خارج از خاک باشد. در مزارعی که انبوهی علف هرز زیاد است،آن را عمود می کارند تا در رقابت با علف هزر موفق تر باشد.در شرایطی که خاک رطوبت کافی ندارد،قلمه ها را به صورت افقی در عمق cm3-2 در خاک می کارند. فاصلة بین دو گیاه نیز 1متر توصیه می شود.

کاساوا واکنش خوبی به کودهای فسفره و پتاسه می دهد.البته زیادی کود نیتروژنه موجب تولید بیش از حد شاخساره می شود وشاخص برداشت را کا هش می دهد.

متوسط عملکرد آن در جهان t/ha 8/9 است ولی در بهترین شرایط عملکردی در حدود t/ha90 خواهد داشت.در مناطق گرمسیری، برای بزرگتر شدن ریشه ها ، می توان آن را بیش از یک فصل رشد در مزرعه نگه داشت.همچنین زارع می تواند از آن به عنوان پشتوانه برای دوران کمبود و قحطی استفاده کند. با این حال، با گذشت هر چه بیشتر زمان، قسمت مرکزی ریشه چوبی و غیر قابل خوردن خواهد شد.

برداشت کاساوا بیشتر با دست انجام می شود. بدین صورت که قبل از برداشت، قسمت بالای ساقه همراه با برگها قطع می شوند.سپس قسمت پایین ساقه را گرفته و آن را از ریشه بیرون می کشند. از اهرم و طناب هم برای بیرون کشیدن گیاه استفاده می شود. در برزیل عمل برداشت بصورت مکانیزه و با ماشین های مخصوص صورت می گیرد. در زمان برداشت باید توجه داشت که خسارتی به ریشه ها نرسد. در غیر اینصورت عمر نگهداری آن بشدت کاهش می یابد. ریشه های خشک را برای تهیه آرد آسیاب می کنند. آرد حاصل از آن ممکن است به آرد گندم اضافه شود. در آمریکا نانی که بطور کامل از آرد کاساوا تولید شده، به مصرف افرادی می رسد که نسبت به آرد گندم آلرژی دارند.

از ریشه تازه می توان چیپس تهیه کرد. نشاسته حاصل از ریشه ها در تهیه نان،بیسکویت بی شکر (پذیرایی)،رشته فرنگی و غیره کاربرد دارد .ریشه های پوست گیری نشده را خرد کرده و پس از خشک شدن به مصرف دام می رسانند. در مصارف صنعتی، از کاساوا برای تهیه کاغذ،مواد چسبنده،شربت با فروکتوز بالا و مشروبات الکلی استفاده می شود.

تهیه و تنظیم : محمد اسماعیل پور جهرمی

منابع:

1. علوی،احمد: کاساوا (تاپیوکا) ،مجله زیتون، شماره های88،89،90

2.http://www.bio.ilstu.edu/Armstrong/syllabi/cassava/cassava.html

3.http://www.hort.purdue.edu/newwerop/crops/cropfactsheets/cassava.html

واژه نامه:

1)Cassava,Manioc,Tapioca,Yucca

2)Euphorbiaceae

3) Humid tropic

4) Propagules

5)Shelf life

6)Cracker

7) Pasta